In een inspirerende werkomgeving op het kantoor van Stimuland in Klarenbeek vertelt Hendry van Ittersum (44) openhartig over de bedrijfsbeëindiging van zijn melkveebedrijf eind 2016. “Een keuze die ik zelf heb kunnen maken,” benadrukt hij. En dat voelt nog steeds goed, al ging daar een intensief proces aan vooraf. Sinds 2018 werkt Hendry bij Stimuland, onder meer als erfcoach. In zijn huidige werk voelt hij zich op zijn plek, al is dat niet altijd zo geweest.
Hendry groeide op in Mastenbroek, waar hij vanaf 1999 fulltime werkt op het melkveebedrijf van zijn ouders. Toen zijn vader overleed, was Hendry achttien en net begonnen aan de studie Agrarische Bedrijfskunde aan Aeres Hogeschool in Dronten. “In het begin probeerde ik mijn studie te combineren met het werk op het bedrijf, maar dat bleek al snel niet haalbaar.” Hij rondde zijn opleiding uiteindelijk in deeltijd af.
In 2006 namen Hendry en zijn vrouw Esther het bedrijf van zijn moeder over. Het groeide uit tot een melkveehouderij met 80 koeien en 30 hectare grond. In 2012 breidden ze uit met een theeschenkerij en een boerderijwinkeltje, een initiatief van zijn vrouw, die graag verbreding zocht op het erf.
Twijfels en realisme
Toch begon het steeds vaker te knagen. “Vanaf mijn achttiende werkte ik zeven dagen per week. Ik was verantwoordelijk voor alles. De melkprijs daalde, de kosten liepen op en we hadden een stevige financiering. Ik begon me hardop af te vragen of ik dit wel vol zou houden tot mijn 65e.” Het bedrijf kende weinig financiële ruimte. Investeren in grond of stallen was nauwelijks mogelijk, en de intensieve bedrijfsvoering leidde tot hoge mestafzetkosten. Ook maakte hij zich toen al zorgen over het mogelijk verdwijnen van de derogatie. “Er zat gewoon te weinig buffer onder het bedrijf om met vertrouwen de toekomst in te gaan.”
“Ik voelde me vrij om die keuze te maken. Mijn familie begreep en respecteerde onze beslissing,” zegt Hendry.
Uiteindelijk hakten ze samen de knoop door: stoppen. Een realistisch besluit, noemt hij het zelf. “Ik voelde me vrij om die keuze te maken. Mijn familie begreep en respecteerde onze beslissing. Dat is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend, dat besef ik goed.”
Bedrijf razendsnel verkocht
Nadat de knoop was doorgehakt ging het snel. In oktober kwam het bedrijf in de verkoop. Half november had de buurman het bedrijf gekocht en per 1 januari 2017 was het definitief geregeld. “Gelukkig konden we nog even blijven wonen, totdat we wat anders hadden gevonden.’’ Naast de zakelijke afwikkeling speelde ook de emotionele afronding een grote rol. “Ik heb onze belangrijkste relaties, zoals familie, vrienden en buren, persoonlijk op de hoogte gesteld. Daarnaast hebben we een mail gestuurd waarin we uitlegden dat we gingen stoppen. In eerste instantie verwacht je negatieve reacties, maar het tegenovergestelde gebeurde: we kregen juist veel begrip, respect en positieve reacties. Dat deed ons goed.”
‘Checklist biedt stoppers praktische informatie’
Het stoppen van een agrarisch bedrijf is geen eenvoudige stap. Het brengt niet alleen zakelijke, maar ook emotionele en persoonlijke uitdagingen met zich mee. Erfcoach Saskia Wolbers uit Overijssel werkt al een aantal jaren met een stoppers-checklist voor agrarische ondernemers, die overwegen te stoppen. Nu is deze checklist ook beschikbaar via de website van TABOER.
“De checklist is gebaseerd op zes jaar praktijkervaring van alle erfcoaches in Overijssel,” vertelt Saskia. “We hebben alle kennis en inzichten gebundeld in een hulpmiddel dat ondernemers helpt grip te houden in verwarrende en vaak emotionele periode.’’
De checklist biedt structuur in het volledige proces van stoppen: van de eerste twijfel tot de afronding na bedrijfsbeëindiging. Ondernemers vinden er praktische tips over financiën, regelgeving, communicatie en herbestemming van het erf, maar er staan ook tips en adviezen in over emotionele kant van stoppen. ”We merken dat het ondernemers helpt in dit emotionele proces,’’ zegt Saskia. De checklist voorkomt dat je belangrijke zaken vergeet en helpt je bewuste keuzes te maken.”
‘’De lijst is dynamisch en wordt regelmatig geüpdatet, bijvoorbeeld bij nieuwe stoppersregelingen of vernieuwde wetgeving. In de meest recente versie is er ook aandacht voor functieverandering van het erf en sloopregelingen,’’ merkt ze op. “Stoppen is méér dan een zakelijke beslissing,” benadrukt Saskia. “Het is ook afscheid nemen en verwerken. Daarom is het belangrijk om tijd te nemen én hulp te zoeken als dat nodig is.”
Rouwen en opnieuw beginnen
Na de beëindiging van het bedrijf viel Hendry in een leegte. “Mijn vrouw vond vrij snel haar draai in IJsselmuiden, maar ik merkte dat ik zoekende was. Pas achteraf realiseerde ik me dat ik in een rouwproces zat. Voordat we besloten te stoppen was ik al chronisch vermoeiend en had concentratieproblemen. Achteraf gezien had in de afgelopen jaren gewoon een ‘burn-out’ opgebouwd. Toen ik was gestopt viel ik in een gat.
Zijn praktijkondersteuner gaf het treffend weer: Je rouwt om het verlies van je bedrijf. Het stoppen met het boerenbedrijf was niet alleen een economische keuze. “Met de verkoop van de boerderij verkocht ik ook een stuk van mezelf,’’ merkt Hendry op. “Het betekende ook afscheid nemen van een levenswijze, een identiteit, en een plek in de buurt. De laatste avond op de boerderij voordat we naar het dorp verhuisden, kwam die emotie echt naar boven. Dat had ik niet zien aankomen, maar het was er absoluut.”
“Met de verkoop van de boerderij verkocht ik ook een stuk van mezelf,’’ merkt Hendry op.
Het kostte hem meer dan een jaar om weer richting te vinden. Na het stoppen ging hij tijdelijk aan de slag op kantoor bij een loonwerker in de buurt. Een prima tussenoplossing, maar al snel merkte hij dat dit geen blijvende plek voor hem was. Bovendien zat hij nog volop in het verwerkingsproces.
In deze periode zocht hij actief hulp. Hij voerde gesprekken met een praktijkondersteuner en een coach, en met begeleiding van een jobcoach onderzocht hij zijn competenties. Van daaruit begon hij gericht te zoeken naar een passende baan. “Ik moest opnieuw ontdekken waar ik energie van kreeg. En vooral: wat ik met mijn ervaring kon doen.”
Van ervaringsdeskundige naar erfcoach
Die zoektocht leidde hem uiteindelijk naar Stimuland, waar hij nu als erfcoach en Plattelandscoach boeren begeleidt die voor grote keuzes staan: doorgaan, omschakelen, stoppen? “Ik weet hoe het voelt om te twijfelen, om los te laten. En ik weet ook hoe waardevol het is als iemand écht luistert en meedenkt.”
Op basis van eigen ervaringen heeft hij samen met zijn collega’s ook de checklist voor stoppers ontwikkeld. Met de kennis van nu, zou hij eerder hulp hebben gezocht, ook toen hij nog actief was als melkveehouder. In die tijd was er nauwelijks hulp op dat vlak. Uiteindelijk heb ik via LTO iemand gevonden die mij heeft begeleid in het traject bij het stoppen. Nu zijn er gelukkig meer mogelijkheden, zoals TABOER, Boerenperspectief of een agrocoach die je verder kan helpen.’’
Wat hij zelf miste in die periode, probeert hij nu anderen te bieden: erkenning, begrip en een open gesprek over wat er écht speelt. “Want stoppen is een keuze. Het is soms gewoon de meest verstandige stap. En dat mag je voelen.’’
Hendry heeft samen met zijn familie deze keuze gemaakt. Toch is het goed om te weten dat je er niet alleen voor staat. Zoek hulp, praat ervoer met anderen of neem contact op met de medewerkers van TABOER. Ze helpen je graag verder.