Als een donderslag bij heldere hemel kwam het verbod op het houden van pelsdieren vanaf 5 januari 2021. Hieraan ging de uitbraak van COVID op een aantal nertsenbedrijven vooraf in het voorjaar van 2020. Dit leidde uiteindelijk tot een vervroegde sanering van de complete pelsdierhouderij in Nederland. ‘Een slopend proces met het ontbreken van toekomstperspectief voor de gedupeerden,’ merkt Martijn Pijnenburg op. ‘Eigenlijk waren wij de voorlopers van wat er zich nu afspeelt binnen de landbouwsector.’
Martijn Pijnenburg (51) opent de poort. Hij woont hier samen met zijn vrouw Sylvia en hebben samen een zoon (22) en een dochter (23). Achter de hekken staan de zes zwarte stallen waarin de nertsen zaten. De kooien zijn er allemaal uitgehaald. Lege stallen die voor een heel klein deel zijn verhuurd voor opslag. Zijn zoon Rick is ondertussen gestart met het kweken en verzorgen van vaste planten en struiken. ‘Hij zit nog op school en is gestart met de HAS, nu hij niet verder kan met de nertsen,’ merkt Martijn terloops op. Het merendeel van zijn zes stallen staat leeg, wachtend op een nieuwe bestemming. Martijn heeft plannen genoeg. Denkt na over het starten van een groepsaccommodatie of het houden van kalveren. Voor elke wijziging van de bestemming heeft hij goedkeuring nodig van de gemeente. ‘Iets wat op dit moment ondenkbaar is’, is de ervaring van Martijn Pijnenburg. ‘Niemand durft beslissingen te nemen en verschuilen zich achter elkaars plannen. Of beter gezegd er is geen of wankelend beleid, zowel in de regio als binnen de provinciale en landelijke politiek. Het ontbreken van perspectief leidt tot heel veel onzekerheid en frustratie bij ondernemers. Dat hebben wij als nertsenhouders meer dan ooit ervaren de afgelopen jaren.’
Nertsenhouderij in Spoordonk
In 1989 is zijn vader gestart met houden van pelsdieren. Toentertijd hadden ze te maken met een Interimwet, waardoor ze de varkenstak niet meer konden uitbreiden. ‘Aan het houden van nertsen zaten toen nog geen beperkingen. Zo groeiden wij in 30 jaar tijd van een bedrijf met 150 fokdieren naar een bedrijf met 6000 fokdieren. In 2012 hebben we onze laatste nieuwe stal gezet’.
Het houden van nertsen lag al jaren onder een vergrootglas, was de ervaring van Martijn. ‘De politiek had een duidelijk standpunt: nertsenhouderij hoort niet in Nederland thuis. Dezelfde politiek hakte een knoop door en besloot uiteindelijk een verbod in te voeren op 1 januari 2024. Als voorzitter van ZLTO en later als voorzitter van de pelsdierhouderij van LTO Nederland heb ik er alles aangedaan om dit besluit in goede banen te leiden voor de sector. Door het verbod 10 jaar na het besluit in te voeren hadden de nertsenhouders de voldoende tijd om de gedane welzijnsinvesteringen terug te verdienen. En tijd om nieuwe plannen te maken voor de toekomst. Het abrupte einde in januari 2021 was voor veel ondernemers dan ook moeilijk en riep veel emoties op.’
‘Het ruimen, de lege stallen en het zoeken naar een nieuwe invulling doet veel met een mens. We hadden hier te maken met het staken van een complete sector. Vooral die onzekerheid naar de toekomst toe heeft veel impact’
Ex-nertsenhouder Martijn Pijnenburg in Spoordonk
COVID was de druppel
‘Het moment dat ik hoorde dat er nertsen waren besmet met COVID vergeet ik nooit meer. Het was 9.00 uur in de ochtend en ik werd gebeld met deze mededeling. Toen werd al snel de link gelegd dat besmette COVID nertsen een gevaar kunnen zijn voor de volksgezondheid. Aangezien er nog maar weinig bekend was over de oorzaak moesten we direct in actie komen. Als voorzitter van vakgroep pelsdierhouderij stond zijn telefoon roodgloeiend. ‘Ik heb verschillende schrijnende verhalen gehoord. Van kinderen die niet meer naar school mochten tot ondernemers die niet meer welkom waren bij de kapper. Dit was vooral de menselijke kant van het verhaal, maar we moesten de zakelijk kant niet uit het oog verliezen. We zaten als nertsenhouderij in een crisis. De bedrijven waarvan de nertsen ziek waren moesten direct geruimd worden. Dit hebben de ondernemers zelf gedaan. Voor de andere ‘niet besmette’ bedrijven werd uiteindelijk de afspraak gemaakt dat de gehele nertsenhouderij moest staken op 5 januari 2021. Als argument werd gehanteerd dat nertsen een gevaar zijn voor de volksgezondheid. Dit verbod betekende dat alle nertsenhouders drie jaar eerder hun bedrijf moesten sluiten. Dit besluit heeft op 140 Nederlandse pelsdierhouders en hun gezinnen heel veel impact gehad. Het ruimen, de lege stallen en het zoeken naar een nieuwe invulling doet veel met een mens. We hadden hier te maken met het staken van een complete sector en deze mensen moesten hoe dan ook gecompenseerd worden.
Onrechtvaardigheid wekt boosheid op
‘Op het gebied van het doorstarten van een nieuwe bedrijfsvoering gaat het mis,’ merkt Martijn gefrustreerd op. Ondernemers hebben wel plannen, maar in de praktijk is het vaak onmogelijk om deze in te passen in de bestaande bestemmingsplannen en een omgevingsvergunning. Het betekent voor veel ondernemers dat ze geen kant op kunnen om hun bedrijf nieuw leven in te blazen of op een verantwoorde manier te kunnen stoppen. Een aantal nertsenhouders wil best hun volledige agrarische bedrijfsvoering stoppen, maar dan moet daar wel een financiële vergoeding tegenover staan, maar hier zijn voor de gehele agrarische sector nog geen concrete mogelijkheden voor. Het ontbreken van perspectief geeft deze ondernemers een uitzichtloos gevoel. Er zijn dan ook ex-nertsenhouders met hun gezinnen die het heel moeilijk hebben of hebben gehad. Ook in onze sector zijn ondernemers die een einde aan hun leven hebben gemaakt. Zo’n besluit is vaak een combinatie van factoren, maar in een enkel geval zal deze onzekere en uitzichtloze situatie eraan bijgedragen hebben.’
Onzekere toekomst doet veel met een mens
Op het bedrijf van Martijn heeft geen besmetting plaats gevonden, dat betekende dus voor hem dat de moederdieren hun pups mochten groot brengen op het bedrijf. De moederdieren en de pups, zo’n 30.000 stuks, hebben uiteindelijk in november 2020 het bedrijf verlaten. En toen werd het echt stil op het bedrijf. Lege stallen, geen dieren en geen dagelijkse zorg meer. Alles viel weg. Toch wist Martijn zichzelf snel weer te herpakken. ‘Door vooruit te blijven kijken en kansen te zien’. Als voordeel noemt hij ook dat hij als bestuurder actief het traject van het beëindigen van de pelsdierenhouderij heeft doorlopen, ondanks dat kwam het voor hem ook gewoon drie jaar te vroeg. Hij werkt nu parttime als vrachtwagenchauffeur en is daarnaast bestuurlijk actief. ‘Het is ons als sector overkomen. Nu zie ik dat ook gebeuren binnen andere sectoren. Het ontbreken van toekomstperspectief doet mentaal veel met een mens, daarom vind ik het ook zo belangrijk dat er een initiatief is als TABOER, waar mensen terecht kunnen met hun problemen en angsten in deze onzekere tijd.
Maak je je zorgen over de toekomst van jouw bedrijf en zie je het even niet meer zitten? Praat erover met mensen in je directe omgeving of neem contact op met TABOER.