Annemarie Uenk (51) runt samen met haar echtgenoot Eric (51) een melkveebedrijf in Ellecom. Hun zoon Daan (18) studeert momenteel aan het Zone College in Doetinchem en volgt daar de MBO-opleiding Veehouderij. “Nu hij heeft gekozen voor een agrarische opleiding, willen we hem graag de mogelijkheid bieden om later zelf te beslissen of hij het bedrijf wil voortzetten,” zegt Annemarie. Echter, hun ondernemerschap wordt dagelijks op de proef gesteld door huidige plannen rondom Fraterwaard, die een wirwar van vragen en onzekerheden met zich meebrengen.
De auto’s razen onophoudelijk langs de boerderij van Annemarie en Eric, gelegen aan de doorgaande weg tussen Dieren en Doesburg. Achter het woonhuis ligt het erf met de stallen. In de afgelopen jaren zijn er op het erf een nieuwe ligboxen- en jongveestal verrezen. “Volledig eigendom,” merkt Eric op. In de nieuwe ligboxenstal is ruimte van 100 melkkoeien. Helaas zit de stal niet vol, vanwege de fosfaatregeling waarmee ze in 2018 te maken kregen. Ze houden nu zo’n 85 melkkoeien met bijbehorend jongvee. Fosfaat aankopen om de stal vol te zetten, zit er op dit moment zeker niet in. Het risico is te groot, aangezien ze niet weten wat de toekomst ze hier gaat brengen. Ze zitten hier in het HBFO-plangebied. Deze uiterwaarden, Havikerwaard, Beimerwaard, Fraterwaard en Olburgerwaard zijn aangemerkt als Natura-2000 gebied. ‘’Wij liggen met ons bedrijf in de Fraterwaard en pachten al onze gronden van Twickel. Er liggen verschillende claims op deze gronden, waardoor we beperkt worden in onze bedrijfsvoering,’’ merkt Annemarie op.
‘’Wij willen niet eens weten of we piekbelaster zijn, omdat we niet de intentie hebben om te stoppen.’’
Annemarie Uenk
Bouwen aan een toekomstbestendig bedrijf
Voordat ze haar boosheid en frustratie uit over de huidige gang van zaken, vertelt ze met trots over haar geschiedenis met dit bedrijf. In 2005 nam zij samen met haar man Eric het pachtbedrijf over van zijn ouders. “We molken toen met 40 melkkoeien ons melkquotum van 2 ton melk vol. Door de jaren heen is het bedrijf uitgegroeid naar een onderneming met ruim 80 melkkoeien, met een productie van zo’n 10.000 kilogram melk per koe per jaar. Vooral op het vlak van productie hebben we grote sprongen voorwaarts gemaakt.’’ Deze groei schrijft ze toe aan de fokkerij. De MRIJ-koeien hebben langzamerhand plaatsgemaakt voor Holstein-koeien. Door een goede voorselectie zijn ze zover gekomen. Fokkerij is geen onbekend terrein voor Annemarie. Zij werkt sinds de overname van het bedrijf drie dagen per week op de klantenservice bij CRV in Arnhem. ‘’Het melkveebedrijf was te klein voor ons beiden. Er was geen keuze. Een aanvullend inkomen buiten het bedrijf was meer dan noodzakelijk om te kunnen overleven en een toekomstbestendig bedrijf op te bouwen.’’
Ondernemerschap is de basis
Annemarie vertelt dat Eric een boer in hart en nieren is, een ware ondernemer. In bijna twintig jaar tijd heeft hij zijn bedrijf weten te verdubbelen, zowel qua aantal dieren als hectares. ‘’Wij zijn ondernemers en realiseren ons dat het runnen van een melkveebedrijf gepaard gaat met pieken en dalen. Door de jaren heen hebben we durven inspelen op kansen, zelfs als dat niet zonder moeilijkheden ging. Zo heeft het zeven jaar geduurd voordat we de vergunning voor de nieuwe ligboxenstal kregen, wat resulteerde in een verlies van fosfaatrechten. Dat heeft hem veel pijn gedaan. Hij kan nog steeds boos worden als hij eraan terugdenkt. Toch hebben ze toen samen de draad weer op kunnen pakken en zijn ze uitgegaan van de mogelijkheden. Eric put veel plezier uit het verzorgen van de koeien en het telen van het ruwvoer. Hij geeft de voorkeur aan productieve percelen waarvan hij hoogwaardig ruwvoer kan oogsten. De huidige tegenstrijdige wetgeving plaatst hen echter in een lastige positie en zijn ze volledig overgeleverd aan de talloze beperkende regelgeving. “We bevinden ons in een Natura 2000-gebied, een zoekgebied voor drinkwaterwinning, en worden ook nog eens geconfronteerd met regionale en landelijke beleid op het gebied van de water, klimaat en stikstof. Ik denk dat we ook piekbelaster zijn, maar dat hebben we niet onderzocht en berekend. We willen het niet eens weten, omdat we niet de intentie hebben om te stoppen,” voegt Annemarie toe. “We willen hier zeker de komende jaren nog boeren. We hebben veel geïnvesteerd bijvoorbeeld in huisvesting voor ons vee.’’
Boosheid en frustratie
“We zijn eerlijk en nuchter en realiseren ons dat er iets moet gebeuren, maar we krijgen steeds vaker het gevoel dat alle boeren uit Nederland moeten vertrekken.”
“We zijn eerlijk en nuchter en realiseren ons dat er iets moet gebeuren, maar we krijgen steeds vaker het gevoel dat alle boeren uit Nederland moeten vertrekken,” zegt Annemarie. ‘’In deze regio zijn er tal van claims. Ons bedrijf bevindt zich in een gebied waar ondernemen elke dag een nieuwe uitdaging is. Jarenlang hebben we te maken gehad met een opeenstapeling van beperkingen die hebben geleid tot extra kosten, en nog eens extra kosten. Vanaf dit jaar mochten we per direct geen derogatie meer toepassen, wat resulteerde in de verplichte afvoer van 750 kuub mest en een extra kostenpost van ruim 20.000 euro’’.
De afgelopen jaren zijn er steeds meer regels ingevoerd in de uiterwaarden, wat leidt tot extra kosten, terwijl de pachtprijzen gelijk blijven. Nu is het bijvoorbeeld niet meer toegestaan om te roteren, wat in de praktijk betekent dat ze graspercelen niet meer mogen vernieuwen. Eric is altijd een voorstander geweest om de grasmat regelmatig te vernieuwen, omdat dat volgens hem zowel ten goede komt aan de kwaliteit als kwantiteit. Daarbij komt ook nog eens dat de ganzenschade jaarlijks toeneemt, wat ook weer ten koste gaat van de opbrengst. En zeker niet allemaal gecompenseerd wordt in de praktijk.
Ondanks dat ze in het verleden al de nodige tegenslagen hebben gekend, voelt het op dit moment anders. Het huidige beleid met een overvloed aan tegenstrijdige regels geeft hun het gevoel dat ze in hun ondernemerschap worden belemmerd. “Je weet gewoon niet waar je aan toe bent,” merkt Annemarie op. Dit leidt regelmatig tot boosheid en frustraties.
Onzekerheid voert boventoon
Soms zet Annemarie haar boosheid om in actie en stuurt ze een mailtje naar de betreffende instantie. Vaak krijgt ze nul op haar rekest. Dit is ook één van de redenen waarom ze zelf niet meer deelneemt aan allerlei bijeenkomsten over het gebiedsproces in Fraterwaard. “Je krijgt het gevoel dat andere mensen beslissen over de invulling van jouw bedrijf. Je hebt er zelf nauwelijks of geen invloed op, terwijl het wel jouw bedrijf.’’ De regels en plannen wijzigen telkens, waardoor je als ondernemer moeilijk of geen plannen kunt maken voor de toekomst en geen grote investeringen durft te doen. ‘’Eigenlijk willen we het liefst aantal dieren in de stal uitbreiden, maar dat durven we niet aan, omdat morgen de regels of plannen weer anders kunnen zijn,’’ merkt Annemarie op. Je ziet dat die onzekerheid aan haar knaagt. Zeker nu de vraag centraal staat of ze hier kunnen blijven ondernemen op deze locatie. ‘’Wij maken ons hier zorgen over en liggen daar zeker weleens wakker van,’’ merkt Annemarie op. Gelukkig ervaart onze zoon dat niet zo. Hij staat er gelukkig nog onbevangen in. “We doen er alles aan om hem de mogelijkheid te geven om in de toekomst boer te kunnen worden, als hij dat wil.’’
Ben je piekbelaster en/ of maak je je zorgen over de toekomst van jouw bedrijf en zie je het even niet meer zitten? Praat erover met mensen in je directe omgeving of neem contact op met TABOER.