De manier hoe we omgaan met of reageren op moeilijke omstandigheden, is vooriedereen verschillend. Sommigen trekken zich terug, terwijl anderen juist behoefte hebben aan zorg en steun. Er zijn ook mensen die graag over hun ervaring praten, terwijl weer anderen de neiging hebben om hun hoofd in het zand te steken. Ondanks deze verschillen doorlopen mensen vaak wel bepaalde fasen wanneer ze geconfronteerd worden met heftige gebeurtenissen zoals verplichte onteigening, verlies van controle over het bedrijf, verlies perspectief, verlies van een dierbare, of gezondheidsproblemen.
Dit werd besproken door Dik Veefkind, agrarisch coach, trainer en mediator voor agrarisch ondernemers, en Marie-José van de Ven, psycholoog en vrijwilliger bij Zorg om Boer en Tuinder, tijdens een webinar op dinsdagavond 26 maart. Het webinar stond onder leiding van Helma Vermuë, voorzitter LTO Vrouw en Bedrijf, en behandelde onderwerpen zoals omgaan met tegenslagen, verlieservaringen, verdriet en gevoelens van rouw.
Coping
Marie-José: “Wat kun je doen als je partner niet inziet dat er hulp nodig is? Welke gevoelens zijn normaal na een verlies op of van je bedrijf? Hoe vind je de tijd om verdriet te verwerken te midden van drukte? En hoe voorkom je dat verdriet je niet uit elkaar drijft?
Het omgaan met tegenslagen en rouw is voor iedereen verschillend. Er bestaat geen vastlijstje dat je afwerkt. Elk proces is uniek. Sommigen kiezen ervoor hun gevoelens weg te stoppen. Vaak zien we dat agrariërs vluchten in hun werk. Dat kan op korte termijn afleiding bieden, maar het is geen oplossing om problemen of stress te ontlopen.
Veerkracht
Dik: “Voor veel ondernemers is het moeilijk om het verlies van controle te accepteren, vooral vanwege de onzekerheid over wat dat betekent voor henzelf, hun gezin en hun bedrijf. De mate van veerkracht wordt bepaald door hoe goed je in staat bent om om te gaan met de effecten van grote veranderingen. Om je psychische veerkracht te vergroten, is het belangrijk dat je in contact blijft met anderen en goed voor jezelf blijft zorgen: gezond eten, voldoende slapen en tijd nemen voor rust. Vaak verliezen boeren zichzelf uit het oog wanneer ze tegenslagen ervaren, en daarmee verliezen ze ook de zorg voor zichzelf.”
Marie-José: “Het is logisch dat je emoties slingeren tussen wat er niet meer is, wat er nog wel kan zijn en vraagtekens over de toekomst. Blijf dicht bij jezelf, communiceer met je omgeving. Vaak merken mensen die dicht bij je staan wel dat je het moeilijk hebt. Het praten over gevoelens, angsten of frustraties kan echt helpen.”
Langdurig struikelen
Dik: “Belangrijk is dat je het verlies niet probeert te negeren of vergeten; de emoties die daarbij horen mogen er zijn. Vaak zie ik dat mensen bij het verwerken van verlies, het omgaan met moeilijke situaties of het verwerken van rouw langdurig blijven struikelen over gevoelens van verdriet, wrok of boosheid. Dit leidt uiteindelijk tot verlies van de kwaliteit van het leven, en dat moet je niet willen.”
Marie-José: “Omstanders vinden het vaak moeilijk om te gaan met verdriet van een ander. Het helpt meestal niet als je een ander probeert op te beuren, zaken te benoemen die wel goed zijn gegaan of ongevraagd advies te geven. Veranderingen moeten een plekje in je hart krijgen, dat kost tijd. Toon empathie en compassie. Soms heeft iemand gewoon behoefte aan een luisterend oor, soms is jouw nabijheid al fijn voor de ander.”
Dik: “Heb respect voor hoe iemand verdriet heel anders kan ervaren dan jij zou doen. Blijf interesse tonen, zelf na maanden of jaren. Het voelt erg eenzaam als niemand meer vraagt naar de heftige gebeurtenis die je hebt meegemaakt.”
Tips en meer informatie
Ruim 270 mensen hadden zich ingeschreven voor het webinar ‘omgaan met tegenslag, verlieservaringen, verdriet en gevoelens van rouw. De experts aan tafel deelden met de kijkershun expertise en ervaringen uit de praktijk. De boeren, adviseurs en erfbetreders die vanuit huis dit webinar volgden, kregen veel tips en handvatten aangereikt. De theorie en tips die tijdens dit webinar zijn gedeeld, zijn samengevat in een brochure. In deze brochure ‘verlies en rouwverwerking: omgaan met heftige emoties’ komt aan bod:
- Hoe verwerk je een ingrijpende verandering of verlies in je leven?
- Slingeren tussen verlies en herstel
- Tips over wat je zelf kunt doen in lastige tijden
- Tips hoe je een ander kunt bijstaan die worstelt met emoties
als gevolg van tegenslag, verlies, verdriet of rouw. - Gesprekstips: hoe kun je iemand ondersteunen
Meer weten over dit onderwerp? Volg een workshop of training.